wtorek, 18 września 2007

Bohdan Chmielnicki


Bohdan Chmielnicki (1595 - 1657)

Bohdan Chmielnicki jest jedną z bardziej barwnych postaci w historii Polski. Ukraiński i polski szlachcic, pisarz wojska zaporoskiego, przywódca jednego z największych powstań kozackich. Na przełomie XVI/XVII na terenach obecnej Ukrainy dochodzić zaczęło do konfliktów pomiędzy polską szlachtą a Kozakami i ludnością ukraińską. Wiązały się one głównie z różnicami kulturowymi i religijnymi (prawosławie traktowane było jako gorsza religia), uzależnieniem wojsk kozackich od wprowadzonych przez Polaków rejestrów oraz krzywd, jakich magnateria polska dopuszczała się wobec szlachty ukraińskiej. Szczególnie te ostatnie były wyjątkowo dla Ukraińców dotkliwe. Dlatego też wzrastało na wschodnich terenach Polski, szczególnie na Siczy Zaporoskiej (dolny Dniepr) niezadowolenie i coraz częściej dochodziło do rozruchów.

Bohdan Chmielnicki był przez długi okres czasu zwolennikiem pokoju na Ukrainie i popierał króla. Sytuację zmienił jednak konflikt z podstarościm czehryńskim Danielem Czaplińskim, który Chmielnickiego zrujnował i przyczynił się do śmierci jego syna. Wówczas to ukraiński hetman, wykorzystując napiętą sytuację pomiędzy Polską a krymskim chanem, uzyskał pomoc od tego ostatniego i w roku 1648 wykorzystując wzrost niezadowolenia wśród Kozaków uderzył na Polskę. Kiedy kozackie wojsko zadało wielkie straty Polakom pod Żółtymi Wodami, Korsuniem i Piławcami powstanie objęło całą Ukrainę - przyłączyli się do niego mieszczanie, ukraińska szlachta, prawosławne duchowieństwo i chłopi. Mimo że część polskich magnatów chciała ugody z powstańcami, nie zgodził się na nią książę Jarema Wiśniowiecki, którego zdaniem należało stłumić rewoltę a nie pertraktować z buntownikami.

W roku 1649 rozpoczął się drugi etap wojny - wojska polskie zostały oblężone w Zbarażu i rozbite pod Zborowem. W Zborowie też Chmielnicki, mimo zdecydowanej przewagi, zgodził się na podpisanie ugody, na mocy której między innymi odzyskiwał dawne ziemie i utracony tytuł hetmana, Kozacy zaś otrzymali trzy województwa (kijowskie, czernihowskie i bracławickie), skąd miały się wycofać wojska królewskie. Polscy magnaci odzyskiwali natomiast swoje latyfundia na terenie Ukrainy. Jednak nie zadowalało to żadnej ze stron. Szczególnie ukraińskiego chłopstwa, które nie chciało powrotu polskich panów.


Czy wiesz, że...

Zmagania Polski z Bohdanem Chmielnickim opisał w swojej powieści "Ogniem i mieczem" polski pisarz Henry Sienkiewicz. Powieść owa jest pierwszą częścią trylogii, pozostałe to "Potop" i "Pan Wołodyjowski". "Trylogia" jest jedną z bardziej popularnych polskich epopei narodowych. "Ogniem i mieczem" zostało zekranizowane w roku 1999 przez Jerzego Hoffmana. Pozostałe tomy - "Potop" i "Pan Wołodyjowski" - doczekały się swoich filmowych wersji wcześniej, bo już w latach siedemdziesiątych.

W roku 1651 wybuchły więc kolejne walki, jednak już nie tak pomyślne dla hetmana Chmielnickiego. Jego klęska w bitwie pod Beresteczkiem spowodowała zawarcie niekorzystnej ugody w Białej Cerkwi. Dlatego też Ukraina, na mocy postanowienia kozackiej rady wojskowej z Pejresławia, zawarła w roku 1654 sojusz z Rosją i wspólnie uderzyły na Polskę. Zjednoczone wojska ukraińsko-rosyjskie zajęły w roku 1655 Litwę, Mińsk i Wilno, jednak zostały powstrzymane przez najazd Szwedów. Rosjanie, którzy nie chcieli umocnienia się Szwedów nad Morzem Bałtyckim ogłosili rozejm w wojnie z Polską. Sam Chmielnicki próbował jeszcze prowadzić walkę, jednak skutecznie powstrzymywali go sprzymierzeni z Polakami Tatarzy. Mimo tego do końca życia (rok 1657) ukraiński hetman starał się prowadzić samodzielną politykę zmierzającą do oderwania Ukrainy od Królestwa Polskiego.

Brak komentarzy: