Ukraina wczoraj i dzis: Socialistyczna Ukraina-USRR

1917-1991


(Szczegóły)	(Szczegóły)

motto państwowe:
Пролетарі всіх країн, єднайтеся!
(Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!)

oficjalny język

brak (de facto rosyjski preferowany w użyciu, dyskryminacja języka ukraińskiego (narodowego)

stolica

Kijów

ostatni przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej

Leonid Krawczuk

powierzchnia
- razem
- % woda

3 miejsce w ZSRR
603 700km²

ludność

- razem (1989)
- gęstość zaludnienia

2 miejsce w ZSRR

51 706 750
85,6/km²

waluta

rubel

strefa czasowa

UTC +3

hymn

Hymn Ukraińskiej SRR

Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Ukraińska Socjalistyczna Republika Sowiecka, skrótowo Ukraińska SRR, Ukraińska SSR (ros. Украинская Советская Социалистическая Республика, Украинская CCP - czyt.: Ukrainskaja Sowietskaja Socialisticzeskaja Riespublika, ukr. Українська Радянська Соціалістична Республіка, Українська PCP - czyt.: Ukrajins'ka Radians'ka Socjalistyczna Respublika) - jedna z republik ZSRR.

Spis treści

[ukryj]

Historia [edytuj]

Powstanie [edytuj]

Twór polityczny powstały na ziemiach ukraińskich w wyniku rewolucji październikowej w 1917. Radziecką Ukrainę powołano do życia w Kijowie 9 listopada 1917 roku. Rychło jednak do stolicy wkroczyły oddziały patriotów ukraińskich i przepędziły stamtąd bolszewików. 24-25 grudnia 1917 roku w wyniku powstania robotniczego w Charkowie proklamowano tam tzw. Ukraińską Republikę Ludową (nazwa łudząco podobna do państwa Petlury). 8 lutego 1918 roku z Kijowa wyparte zostały siły nacjonalistyczne i wróciła tam władza radziecka. W latach 1918-1920 stolica Ukrainy najczęściej była jednak w rękach Niemców, nacjonalistów (Pawło Skoropadski, Symon Petlura), białogwardzistów (Anton Denikin) oraz - krótko - wojsk polskich. 5-12 lipca 1918 roku utworzono ukraiński oddział WKP(b).

10 marca 1919 roku uchwalono konstytucję Ukrainy radzieckiej. Jej stolicą został Charków. Ukraina radziecka brała udział w negocjacjach pokojowych z Polską prowadzonych w Mińsku i Rydze w 1920 roku. Została uznana przez rząd Polski za jedynego reprezentanta ludności ukraińskiej, Polska odmówiła tym samym dotrzymania sojuszniczych zobowiązań wobec Ukraińców oraz utrzymywania dalszych stosunków z państwem Petlury, którego przedstawiciele udali się na emigrację do Paryża, Berlina i Wiednia.

Funkcjonowanie kraju [edytuj]

pierwotna wersja flagi Ukraińskiej SRR

Na czele USRR stali w początku lat dwudziestych Stanisław Kosior, Emanuel Kwiring (sekretarze KP(b)U) oraz Christian Rakowski (przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych), Mykoła Skrypnyk (komisarz oświaty), którzy prowadzili politykę "ukrainizacji" w szkolnictwie i administracji. W latach 30. zostali oni zamordowani na rozkaz Stalina (Skrypnyk popełnił samobójstwo) pod zarzutem "burżuazyjnego nacjonalizmu". Później władzami Ukrainy kierowali posłuszni wykonawcy poleceń Stalina: Łazar Kaganowicz, Stanisław Kosior oraz Nikita Chruszczow.

Poza brutalną czystkę polityczną USRR wstrząsnęła w latach trzydziestych sztucznie wywołana przez Stalina fala głodu. Oblicza się, że zginęło wówczas ok. 5 mln obywateli tego państwa (choć te dane są trudno weryfikowalne). Rozprawiono się również z duchownymi oraz przedstawicielami mniejszości narodowych, szczególnie Polakami i Żydami. Zlikwidowano polski obwód autonomiczny na Wołyniu (tzw. Marchlewszczyzna) a wielu polskich komunistów (w tym Tomasza Dąbala) stracono.

W 1934 roku stolicę państwa przeniesiono do Kijowa "gubiąc" po drodze niewygodnych działaczy. Wówczas dokonano też podziału państwa na obwody: kijowski, charkowski, winnicki, zaporoski i doniecki.

Ukrainę przyjęto wraz z Białoruską SRR i ZSRR do ONZ jako pełnoprawnego członka. Uzasadniano to faktem, iż skoro formalnie brytyjskie dominia - Kanada i Australia także były członkami tej organizacji, nie ma przeszkód, by także niektóre z republik ZSRR weszły w skład ONZ, by zrównować brytyjską przewagę. Ponadto prawo do nadreprezentacji mogło być nagrodą za walkę z faszyzmem.

W 1986 roku Ukrainą wstrząsnęła awaria elektrowni w Czarnobylu, którą władze z początku starały się bagatelizować. Główne szkody poczyniła ona jednak na sąsiedniej Białorusi.

Likwidacja [edytuj]

Ukraińska SRR przestała oficjalnie istnieć 16 grudnia 1991, gdy uznane zostało niepodległe państwo ukraińskie. Przywrócono mu tradycyjne godło, hymn oraz wybrano nowe władze.

Przywódcy kraju [edytuj]

Faktycznymi przywódcami kraju byli pierwsi sekretarze Komunistycznej Partii Ukrainy:

Gieorgij Piatakow (1918)

Stanisław Kosior (1919-1920)

Dmitrij Manuilski (1921-1923)

Emmanuil Kwiring (1923-1925)

Łazar Kaganowicz (1925-1928)

Stanisław Kosior (1928-1938)

Nikita Chruszczow (1938-1947)

Łazar Kaganowicz (1947)

Nikita Chruszczow (1947-1949)

Leonid Mielnikow (1949-1953)

Aleksiej Kiriczenko (1953-1957)

Nikołaj Podgorny (1957-1963)

Petro Szelest (1963-1972)

Wołodymyr Szczerbycki (1972-1989)

Władimir Iwaszko (1989-1990)

Stanisław Gurienko (1990-1991)

Obszar i granice [edytuj]

Pierwotnie, do 1939 r. USRR objęła swymi granicami większość obecnych ziem ukraińskich poza Galicją, zachodnią częścią Wołynia, Bukowiną, Polesiem i Rusią Zakarpacką.

Po agresji na Polskę 17 września 1939 nastąpiło przyłączenie do USRR nowych terenów ze Lwowem, Łuckiem i Stanisławowem (co propaganda sowiecka ochrzciła mianem "zjednoczenia ziem ukraińskich".

W 1940 roku Rumunia zostałą zmuszona do zrzeczenia się na rzecz ZSRR pewnych obszarów, spośród których Bukowinę i południową Besarabię włączono w skład Ukraińskiej SRR. Jednocześnie z obszaru Ukraińskiej SRR wyłączono część terenów wchodzącej dotad w skład Ukrainy Mołdawskiej ASRR. Obszary te wraz z pozostałymi częściami ziem odebranych Rumunii utworzyły Mołdawską SRR.

Po 1945 roku niemal wszystkie polskie tereny zajęte w 1939 roku zostały przy Ukraińskiej SRR, jedynie niewielkie skrawki powróciły do Polski. Ponadto do USRR przyłączono tereny Rusi Zakarpackiej, które do 1938/39 wchodziły w skład Czechosłowacji, a następnie - Węgier.

Ostatecznie granice Ukraińskiej SRR uformowały się w 1954 r., kiedy to Rosyjska FSRR podarowała Ukraińskiej Krym. Odtąd Ukraina obejmowała obszar 603 716 km², który w 1984 roku zamieszkiwało 50,667 milionów osób.

Ukraińska SRR graniczyła z Polską, Węgrami, Czechosłowacją i Rumunią. Wewnątrz ZSRR graniczyła z Białoruską SRR, Rosyjską FSRR i Mołdawską SRR.